مانگى تشرینى یەکەم بۆ ساڵى ٢٠١٩
هەڵوێستەکانمان

مانگى تشرینى یەکەم بۆ ساڵى ٢٠١٩

لە بەروارى ١ تشرینى یەکەمەوە بۆ بەروارى ٢٧ تشرینى یەکەم

1ـى تشرينى یەکەمى 2019

نەسڕ: بەتوندى ئیدانەى بەکارهێنانى زێدەڕەوانەى هێز دەکەین دژ بە خۆپیشاندەرە هێمنەکان و داواکارین لە حکومەت لێکۆڵینەوەیەکى گشتگیر دەستپێبکات و دادپەوەریى بەجێبێنێت

لە کاتێکدا داواکارى پاراستنى ئاسایش و ئاشتی و موڵکى گشتى و تایبەتین، هاوکات بەسیاسیکردنى خۆپیشاندانە جەماوەرییەکان رەتدەکەینەوە یان بەکارهێنانى بەشێوەیەکى حیزبى و بەرژەوەندخواز، وپێداگرین لە سەر دیالۆگى بونیادنەر و پۆزەتیڤانە لەگەڵ نوێنەرانى خۆپیشاندەرەکان. وداواکارین لە حکومەت بە ئەرکەکانى خۆى هەڵسێت بۆ خزمەتکردنى گەل و پاراستنى ماف و داواکارییە رەواکانى.

 

---

 

٤ـى تشرینى یەکەمى ٢٠١٩


(نامەیەکى نیشتیمانى کراوە)
لەم دۆخە تایبەتەدا کە عیڕاقى خۆشەویستمان پێیدا تێدەپەڕێت، ولەسۆنگەى بەرپرسیارێتى شەرعى و نیشتیمانیمەوە، ئەم کۆمەڵە دەستپێشخەرییانەى خوارەوە دەخەمەڕوو:
١. دەرکردنى بەیاننامەیەکى نیشتیمانى(جەماوەریى وحکومیی وحیزبیی) بۆ پابەندبوون و دانپێنان بە مافى خۆپیشاندانى هێمنانە کە دەستوور فەراهەمیکردووە، وتەخویننەکردنى خۆپیشاندەران، وپاراستنى گیان و کەرامەت و مافە سیاسیی و مەدەنییەکانیان، لەگەڵ پاراستنى سەقامگیریی و ئاسایش و موڵکوماڵى گشتى و تایبەت، ورێگریکردن لە تەوزیفکردن و قۆستنەوەى خۆپیشاندانەکان بۆ مەرامى حیزبى و سیاسى لەپێناو بەرژەوەندى بەرتەسک و گوماناوى، وهەژمارکردنى قوربانییەکانى ریزى خۆپیشاندەران و هێزە ئەمنییەکان بە شەهید.
٢. بۆ دوورکەوتنەوە لە لێکەوتە و ئازارەکانى شکست لە بەڕێوەبردنى وڵاتدا، ومسۆگەرکردنى دانەخرانى ئاسۆ بەڕووى ئەو چاکسازییانەدا کە گەل داواکاریانێتى، بانگەشە بکرێت بۆ هەڵبژاردنى پێشوەختە بۆ پێکهێنانى حکومەتێکى دەستوورى و شەرهعى کە لە توانایدا بێت ئەرکە نیشتیمانییەکانى خۆى بەجێبێنێت لە ماوەیەکى دیاریکراودا کە ساڵى ٢٠٢٠ تێنەپەڕینیت، بەمەرجێک دووبارە پێکبهێنرێتەوە لە کەسایەتى سەربەخۆ و بەتوانا دوور لە هەر جۆرە شایستەیەکى پشکپشکێنەى حیزبى. (واتا بە پشتبەستن بە پرەنسیپى جیاکردنەوە لەنێوان رێڕەوى تەشریعى و تەنفیزى)، وئەنجوومەنى وەزیرانیش لە مومارەسەکردنى دەسەڵاتە تەشریعى و تەنفیزی و چاودێرییەکانى خۆیدا بمێنێتەوە بەبێ هیچ دەستوەردانێک لە رێڕەوە تەنفیزییەکانى دەوڵەتدا.
٣. چاکسازییەکى ریشەییانەى دادگا و رێگەگرتن لە گەندەڵى و پێکهێنانى دادگایەکى تواناکاریی سەربەخۆ بەمەبەستى راوەدونانى گەندەڵى و پێکبێت لە دادوەرى ناسراو بە دەستپاکى و دادپەروەرییان، وکەڵک وەرگرتن لە ئەزموونە نێودەوڵەتییەکان لەم بوارەدا و نێردەى نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ یارمەتیدانى عیڕاق، ودادگاکەش پابەند دەبێت بە هەڵدانەوەى هەموو دۆسێیەکانى گەندەڵى و گەندەڵکاران پێشکەش بە دادگا دەکات لە ماوەیەکى دیاریکراودا کە ٢٠٢٠ تێنەپەڕێنێت.

٤. هەڵپەساردنى کارى ئەنجومەنەکانى ئێستاى پارێزگاکان، ودانانى حکومەتە خۆجێیەکان بە حکومەتى خۆجێى کار بەڕیکەر تاوەکو هەموارکردنەوەى دەستوور و ئەنجامدانى هەڵبژاردنى خۆجێى نوێ.

٥. حکومەتە کاتییەکە پابەند دەبێت بە مومارەسەکردنى ئەرکەکانى بە نیشتیمانپەروەرییەکى ئاست بەرزەوە و کە چاودێرى بەرژەوەندى هاوڵاتیان بکات و کەیانى دەوڵەت و سەروەریی و سەقامگیرییەکەى بپارێزێت هەروەها بێلایەنییەکەى لەمەڕ قەیرانە هەرێمى و نێودەوڵەتییەکاندا، ومسۆگەرکردنى تێوەنەگلانى عیڕاق لەگەڵ هیچ میحوەرێکى هەرێمى و نێودەوڵەتیدا، ومومارەسەکردنى دوورخستنەوە و تاوانبارکردن دژ بەهەر کەیانێک کە بێلایەنى عیڕاق و پاراستنى بەرژەوەندییە نیشتیمانییەکانى پێشێل بکات.

٦. حکومەتە کاتییەکە پابەند دەبێت بە دوورخستنەوەى ئەو حیزب و کەیانە سیاسییانەى کە دەست وەرەدەن لە کارى دەوڵەت لە هەموو دەزگاکانیدا، ودەستپێکردن بە سانسۆرکردنى هەڵگرتنى چەک بێجگە لەدەرەوەى دەوڵەت و دەزگا شەرعییەکانى، ونەهێشتنى دیاردەى چەکداریى وعەسکەرتاریەتکردنى شارەکان.

٧. حکومەتە تازە هەڵبژێردراوەکە (هەڵبژاردنەکانى ٢٠٢٠) پابەند دەبێت بە دانانى میکانیزمى روون و دادپەروەر و یەکلاکەرەوە بۆ یەکخستنى رێکار و پابەندییە سەروەرییەکانى دەوڵەت لەگەڵ هەرێم و پارێزگاکاندا لەوانەش پرسى سامان دەروازە سنورییەکان و داهاتەکانى باجە.

٨. حکومەتە تازە هەڵبژێردراوەکە پابەند دەبێت بە دانانى رێچکەى قایلکەر و کاتى دیاریکراو بۆ ئەنجامدانى هەموارکردنەوە دەستورییە داواکراوەکان، و خشتەى کاتى دادەڕێژێت بۆ گێڕانەوەى ئاوارەکان و نۆژەنکردنەوەى شارە ئازادکراوەکان و کۆتایى هێنان بە دۆسێیەى بێسەروشوێنەکان.

٩. حکومەتە تازە هەڵبژێردراوەکە پابەند دەبێت بە گرتنەبەرى رێوشوێنى خێرا و کاریگەر بۆ دابینکردنى خزمەتگوزارییەکان و سووکردنەوەى پێویستییەکان و یارمەتیدانى وزە لاوەکان و چینە چەوساوەکان و خوڵقاندنى هەلى کار بۆیان.

١٠. هەموو حیزب و هێزە سیاسییەکان پابەند دەبن بە ئەنجامدانى هەڵبژاردنێکى پاک و دادپەروەر و ئازاد، وبە پێکهێنانى حکومەتێکى نیشتیمانى پاڵپشت بە فراکسیۆنە پەرلەمانییە گەورەکە و بەپێى دەستوور، وپێشکەشکردنى بەرنامەیەکى حکومى کامڵ و بەسەقفى بۆ ماوەیى دیاریکراو کە زامنى بەجێهێنانى بەرپرسیارێتییەکانى حوکم و ئەرکەکانى بێت، وبەرنامەکە پەسەندێتى هەبێت و جێى جێبەجێکردن بێت، وهەڵسەنگاندى دەورى بۆ بکرێت، وبە پشتبەستن بە بنەماى بەرپرسیارێتى سۆڵیدار لە جێبەجێکردن و پیاداچوونە و چاودێرى ولێپێچینەوە و هەڵسەنگاندنى حکومی.

١١. حکومەت و هەموو حیزبەکان پابەند دەبن بە دەستوور و یاسا و سەوەریى نیشتیمانییەوە لە مومارەسەکانیاندا، وبەڵین دەدەن بە رەتکردنەوە و رووبەڕووبوونەوە و تاوانبارکردنى تیرۆر و توندوتیژی و تەکفیرکردن و تایفەگەریی وگەندەڵى و تاوانى رێکخراو، وقەدەغەکردنى هەر جۆرە چەک و بوونێکى سەربازى لەدەرەوەى یاسادا، سانسۆرکردنى دەسەڵاتەکانى سەپاندنى ئاسایش و پاراستنى هاوڵاتیان و تایبەتکردنى بە دەزگاکانى دەوڵەت، وپابەندبوون بە ماف و ئەرکە مەدەنى و سیاسییەکان و بەهاکانى پێکەوژیانى ئاشتیانە و مافى رادەڕبڕین بە شێوازە هێمنەکان، ورووبەڕووبوونەوەى دیاردەکانى لادان لە یاسا، وپتەوکردن و پاڵپشتیکردنى ئاسایش بە شێوەیەکى یاسایى و دەزگایی و کۆمەڵایەتیی لەپێناوى وڵات و گەلەکەى، و رەتکردنەوەى توندوتیژى و پەنابردنە بەر چەک بۆ چارەسەرکردنى کێشە کۆمەڵایەتى و سیاسییەکان.

١٢. هەموو حیزب و هێزە سیاسییەکان لەڕێى بەڵێننامەى فەرمییەوە پابەند دەین بە ئازادکردنى دەوڵەت و دەزگاکانى لە چنگى سیستەمى پشکپشکێنە، و پێوەرى لێهاتوویی و پیشەیى و دەستپاکى و پلەبەندى پیشەیى و پسپۆڕیى و چانسى هاوسەنگ بەرپا بکەن لە دەستنیشانکردنى پاڵێوراو بۆ پۆستەکان، وئەکتیڤکردنى یاساى ئەنجومەنى خزمەتى ئیتحادى، وپابەندبوون بە لێپێچینەوە و کۆڵینەوە و هەڵسەنگاندنى پیشەیى و یاسایى بۆ ئەداى بەرپرسەکان دوور لە هەر جۆرە پاراستنێکى سیاسی. وبەرپاکردنى خشتە مووچەیەکى یەکسان بۆ هەموو بەرپرسان کە بەدیهێنەرى دادپەروەرى کۆمەڵایەتى بێت.

١٣. حکومەتى داهاتووى هەڵبژێردراو پابەند دەبێت بە دانانى پلانى گشتگیر بەمەبەستى نوێکردنەوەى سیستەمە کارگێڕى و داراییەکە، وهەنگاونان بەرەو بەئامێریکردن، وگوازرانەوە بەرەو حکومەتى ئەلیکترۆنى، وبەرپاکردنى پێوەرە نێودەولەتییەکان بۆ هەڵسەنگاندنى ئەداى دەزگاکان، وتەواوکردنى بوژاندنەوەى ئابوورى بازاڕى تەواوکاریى (السوق التکاملي)، ودامەزراندنى سندووقى نەوەکان، وسندووقى سیادیی، وپلانى گەشەپێدانى نیشتیمانى٢٠١٨-٢٠٢٢، وعیڕاق ڤەیژنى ٢٠٣٠، و ستراتیژى کەمکردنەوەى هەژاریی ٢٠١٨-٢٠٢٢، و کەمکردنەوەى بێکارى، وئەکتیڤکردنى تۆڕەکانى چاودێرى کۆمەڵایەتى، وپەلەکردن لە بوژاندنەوەى ئابوورى، کشتوکاڵى، پیشەسازى، بازرگانی، وبانکی هەروەها پەرەپێدانى کەرەتەکانى خزمەتگوزرایی و وزە و گواستنەوە و تەکنۆلۆژیاى زانیارى و پەیوەندییەکان، وپێشخستنى ناوەندەکان و توانا کارگێڕیی وپیشەییکانى کرێکارانى نێو دەزگاکانى دەوڵەت و دەرەوەى.

١٤. حکومەتى داهاتووى هەڵبژێردراو پابەند دەبێت بەپێى بەرنامەى گشتگیر بە بەتواناکردنى لاوان و ژنان لە سێکتەرە سیاسیی و ئابووریی و فێرکاریی وگەشەپێکردنەکاندا، وزامنکردنى مافى ژنان و مافى منداڵ و هەرزەکاران و بەساڵاچووان و داڕشتنى پاراستنێکى تەشریعى بۆیان، وجەختکردنەوە لەسەر جێبەجێکردنى ئامانجەکانى یاسای پاراستنى خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان ژمارە ٣٨ بۆ ساڵى ٢٠١٣.

١٥.  حکومەتى داهاتووى هەڵبژێردراو پابەند دەبێت بە تەبەناکردنى ئەو سیاسەت و بەرنامانەى کە لە ستراتیژى پەروەردە و فێرکاریدا هاتووە، وپابەند دەبێت بە دووبارە داڕشتنەوەى پەیڕەوە پەروەردەیى و فێرکارییەکان بەشێوەیەک کە بگونجێت لەگەڵ پێشکەوتنى پەروەردەییدا وزامنکەرى چەسپاندنى کولتوورى پێکەوە ژیان و بەها مەدەنییەکان و شۆناسى نیشتیمانى کۆکەرەوە بێت، وگرنگیدان بە رۆشەنبیریی و راگەیاندن و هونەرەکان و وەرزش و کارکردنى مەیدانى لە بونیادنانى دەوڵەت و پێشخستنى دەوڵەت و دەزگاکانى.

١٦. حکومەتى هەڵبژێردراو خۆى و هەموو دەسەڵاتەکانى وڵات پابەند دەبن بە دابینکردنى پاراستنێکى تەشریعی و کۆمەڵایەتى بۆ هەموو کەمینە ئیتنییەکان بە کۆى فرەڕەنگى ئاینى و نەتەوەیى و تایفییەوە، ومومارەسەنەکردنى پەراوێزخستن و وەلانان و دەستدرێژیکردنە سەریان، ومسۆگەرکردنى قەرەبووکردنەوەیان و گەڕاندنەوەیان بۆ ناوچەکانى نیشتەجێبوونیان، ورێزگرتن لە تایبەتمەندییەکانیان.



---

 

10ـى تشرينى یەکەمى 2019

ئیئتلافى نەسڕ جەختدەکاتەوە لەسەر بایەخدانى بە سەلامەتیی و سەقامگیریی و سەروەریی دەوڵەت

عیڕاقەکەمان و گەلەکەمان و سیستەمە سیاسییەکەمان بە قەیرانێکى راستەقینەدا تێدەپەڕێت ئەم قەیرانەش بەرجەستە دەبێت لە بەکارهێنانى کردارەکانى خیانەتبارکردن و تۆقاندن بەمەبەستى بێدەنگکردنى ئەو دەنگانەى کە داواى چاکسازیی دەکەن وهەروەها رووبەڕووبوونەوەى گەندەڵى و دابینکردنى پێویستییەکانى ژیانێکى شایستە، وئەم سیاسەتە سەدان شەهید و بریندارى سڤیلى لێکەوتەوە بە تایبەتیش لە گەنجان وتەنانەت ئەم کوشتارە گەیشت بە بڵندگوکانى راگەیاندنیش، وئەمەش شەرعیەت و ناوبانگ وئاسۆکانى گەشەکردنى سیستەمە سیاسییەکەمانى لەناوبرد. 

 

ئیئتلافى نەسڕ جەختدەکاتەوە لەسەر بایەخدانى بە سەلامەتى و سەقامگیریی و سەوەریى دەوڵەت بەهەژمارکردنى وەکو قەڵغانێکى نیشتیمانى بەڕووى ئاشووب و فەوزادا، بەڵام ئیئتلافەکە هەموو سیاسەتێکى نادەستوورى و نائاشتییانە رەتدەکاتەوە کە سەرکوتکردن و خیانەتبارکردن و تۆقاندن بەرپا بکات لە ئیدارەدانى دەوڵەتدا وهەروەها لە مامەڵەکردن لەگەڵ داوا رەواکانى گەل و بەتایبەتیش گەنجاندا. ودەبێت سنوورێک دابنرێت بۆ سیاسەتى ماسک پۆشیین و چەواشەکاریی کە وێناى هەر کەسێک دەکات کە داواکارى گۆڕانکاریی و لێپێچینەوە بێت لە تاوانبەران وەکو بەربەرەکانێیەکى سیاسى کە ئامانجى گەیشتنە بە دەسەڵات، دەسەڵات بەر نەفرەتى دۆزەخ بکەوێت ئەگەر لەسەر بنەماى خوێن و خزمەتکردن بە ئەژینداى بەرتەسک بونیاد نرابێت. حوکمدارى بەرپرسیارێتییە، ئەوەى خاوەنى  مەڕەکانە وامەکەش هەر ئەو خاوەنێتى (پەندێکى عەرەبییە:و)

سەرۆکى ئیئتلافى نەسڕ دکتۆر حەیدەر عەبادى نامەیەکى نیشتیمانى کراوەى راگەیاند کە ١٧ بڕگەى لەخۆ گرتبوو لە بەروارى ٤-١٠-٢٠١٩ ونەخشە رێگایەکى روونى راگەیاند بۆ چارەسەرکردنى قەیرانەکە و رێچکە چاکسازییە پێویستەکان، وئیئتلافى نەسڕ دووبارە جەختدەکاتەوە لەسەر ئەوەى:

  1. فراکسیۆنى پەرلەمانى نەسڕ واژۆى کۆکردۆتەوە و داوایەکى پێشکەشکردووە بۆ سەرۆکایەتى ئەنجومەنى نوێنەران بەمەبەستى ئیستجوابکردنى بەڕێز سەرۆکى ئەنجومەنى وەزیران بە هەژمارکردنى وەکو بەرپرسى جێبەجکارى یەکەم، بەمەبەستى ئاشکراکردنى راستى رووداوەکان وکێ تێوەگلاوە لە کوشتن و بە قەناس پێکان و تۆقاندن و تیرۆرکردنى گەلدا، ودەبێت هەمووان دەرەنجامەکانى لێکۆڵینەوە و ئیستجوابەکە لە ئەستۆبگرن لەپێناوى زامنکردنى دیموکراسى و شەرعییەتى سیستەمە سیاسییەکەمان.
  2. لە کاتێکدا نەسڕ پشتگیریی لە هەر بڕیارێک دەکات بۆ پاراستنى وڵات و سەقامگیرییەکەى و زامنکردنى هێمنى و نیشتیمانیى خۆپیشاندانەکان. پێشوازیش دەکات لە هەر رێوشوێنێک کە لایەک لە داواکارییەکانى گەل بەجێ بێنێت، بەڵام ئیئتلافەکە جەختیش دەکاتەوە لەوەى کە چاکسازیى راستەقینە دەبێت بگات بە بنچینەکانى پرۆسە سیاسییەکە و ئیدارەدانى سیستەمە سیاسییەکە، بۆیە دەبێت رێوشوێنەکان و پاکێجەکانى چاکسازیی گۆڕینى یاساى هەڵبژاردنەکان بگرێتەوە لەپێناو رۆییکردنى وزەى سیاسى نوێ بۆ نێو پرۆسە سیاسییەکە، وچاکسازیکردنى سیستەمى هەڵبژاردنەکە بەشێوەیەک کە دادپەروەریى و دەستپاکى سیاسى بەجێبێنێت، وحیزبەکان بەڵێنامەى فەرمى پێشکەش بکەن بە ئازادکردنى دەوڵەت لە پشکپشکێنە بەشێوەیەک کە زامنى پێکهێنانى حکومەتێکى سەربەخۆ بێت دوور لە هەژموونى حیزبەکان، وپێکهێنانى دادگایەکى تاوانکاریى سەربەخۆ بۆ ریشەکێشکردنى گەندەڵى، ورێکخستنەوەى پەیوەندییە نادەستوورییەکە لەگەڵ هەرێمى کوردستاندا بەشێوەیەک کە زامنکەرى دادپەروەریى بێت لە دابەشکردنى سامانەکاندا و سەوەریى دەوڵەت مسۆگەر بکات بەسەر هەموو خاک و داهاتەکانیدا، وسانسوورکردنى چەک وهێشتنەوەى تەنیا لە دەستى دەوڵەتدا، وبەتاوانکردنى هەر جۆرە بوونێکى چەکداریی لەدەرەوەى شەرعیەتى دەوڵەتدا، ومسۆگەرکردنى عەسکەرتاریەت نەکردنى ژیانى سیاسی، وداڕشتنەوەى ئەداى دەوڵەت لەڕێگەى سەپاندنى سەروەرییەکەى بەسەر هەموواندا بەشێوەیەک کە زامنکەرى سەوەریى یاسا و بەرژەوەندییە نیشتیمانییەکان بێت لە ناوەوە و دەرەوەى وڵاتدا، ودەستپێکردن بە دانانى رێچکەى گۆڕانکاریی دەستوورى پێویست، ودانانى نەخشەڕێگایەکى روون بۆ دەرهێنانى دەوڵەت لە مایەپووچى و کورتهێنان بەهۆى سیاسەتى رەیعییەوە و هەنگاونان بەرەو ئابوورى فەرسەرچاوەیی چالاک.
  3. ئیئتلافى نەسڕ نە بەشداربووە لە حکومەت و نەش لە پێکهێنانى، وپێى وایە هەر جۆرە گۆڕانکارییەک لە حکومەتدا دەبێت بەپێى دەستوور بێت لەپێناوى پاراستنى دەستووریبوونى گۆڕانکارییەکە و چاکسازییەکەدا، ولێرەدا ئیئتلافەکە جەختدەکاتەوە، ئەوەى ئەمڕۆ دەرگیری بووینە دەرەنجامێکى ئاساییە بۆ سەرەتا هەڵەکانى پێکهێنانى حکومەت و پێشێلکردنى ئەو پەرەنسیپە دەستوورییەى کە دەڵێت گەورەترین فراکسیۆن، وچاوچنۆکى پشکپشکێنە و دەستگرتن بە حوکمەوە بەبێ هیچ بەرپاکردنێک بۆ بنەما درووستەکان لە بونیادنانى دەسەڵات و رێچکەکانى لێپێچینەوە لێى.
  4. بانگەواز دەکەین بۆ چاکسازییەکى گشتگیر کە سیستەمە سیاسییەکەمان توانادار بکات بەمەبەستى تێپەڕاندنى بەربەستەکانى و ئامادەکردنى بۆ پێشکەوتنێکى زنجیرەیى، وپێداگرین لەسەر پێویستى سەرهەڵدانى بەرەیەکى سیاسى نیشتیمانى کە تەبەناى چاکسازیکردن و پێشخستنى سیستەمە سیاسییەکە بکات بۆ ئەوەى بتوانێت داواکانى گەل بەجێبێنیت و ئیدارەیەکى بەتواناى دەوڵەت بکات بەشێوەیەک کە زامنکەرى یەکپارچەیى و دادپەروەریى و سەوەرییەکەى بێت.

 

---

 

11ـى تشرينى یەکەمى 2019

نەسڕ پشتگیریی لە گوتارى مەرجەعیەتی باڵاى ئاینى دەکات

ئیئتلافى نەسڕ تەواوى پشتگیریی خۆى رادەگەیەنێت بۆ گوتارى مەرجەعیەتى باڵاى ئاینى لەمەڕ ئەو رووداوە خوێناویانەى کە بەسەر وڵاتەکەدا هات، کە تێیدا مەرجەعییەتەکە بەرپرسیارێتییەکەى خستە ئەستۆى حکومەت و داواکار بوو بە لێکۆڵینەوە و پێیشى وابوو کە هەموو هەنگاوەکانى چاکسازیی بەندە بە دەرەنجامەکانى ئەو لێکۆڵینەوەیە.

راستگۆیی حکومەت و ئەو هێزە سیاسییانەى کە بەرپرسیارن لە کردارەکانى دەوڵەت لەسەر مەحەکە، وناتوانرێت دڵنیابوون بە رێچکەکانى حکومەت درووست بێت لەگەڵ بوونى خیانەتبارکردن و ترساندن و سەرکوتکردنى ئەو دەنگانەى کە داواکارى مافن و بانگەشە دەکەن بۆ چاکسازیی و نەهێشتنى چەوساندنەوە و زێدەڕەویی و پشکپشکێنە و گەندەڵى و کەڵەگابوونى گرووپەکان بەسەر دەوڵەتدا.

بەربەرەکانێیەکەى ئەمڕۆ لەسەر دەسەڵات نییە، بەڵکو لەسەر پاراستنى سیستەمى سیاسییەکەیە لە داڕمان کە دەبێت فریای بکەوین بە گرتنەبەرى رێوشوێنى سنووردانەر و چاکسازیى بونیادى کە بگات بەکۆى سیستەمە سیاسییەکە.

 

---   

 

١٦ـى تشرينى یەکەمى ٢٠١٩

نەسڕ: داواکارین کەرکوک دووربخرێتەوە لە بازنەى سەفقە سیاسییەکان

ئیئتلافى نەسڕ لە کەرکوک ئیدانەى ئەو رێوشوێنانە دەکات کە حکومەتەکەى عادل عەبدولمەهدى پێى هەڵساوە کە تێیدا بارەگاى پێشەنگى ئۆپراسیۆنە هاوبەشەکانى تەسلیمکردووە بە پارتى دیموکراتى کوردستان سەرەڕاى ئەوەى ئەو باڵەخانەیە سەر بە پارێزگاکەیە و ئەملاکێکى دەوڵەتى عیڕاقە.

ئەم هەنگاوە وەکو تەقاندنەوەیەکە بۆ ئەو دەستکەوتانەى کە لە مامەڵەکردن لەگەڵ کەرکوکدا لەسەر بنەمایەکى دەستوورى بەدەستهاتن، هەروەها گورزێکە بۆ پێکەوە ژیانى ئاشتیانە لە شارەکەدا کە لە کاتى حکومەتەکەى دکتۆر حەیدەر عەبادیدا بەدەستهات.

ئێمە وەکو ئیئتلافێک وهێزى کۆمەڵایەتى و چالاکى سیاسی لە کەرکوکدا، داواکارین بە دوورخستنەوەى شارەکە لە بازنەى سەفقە سیاسییەکان کە پشتگیریی دەکات لە مانەوەى تاکە کەسەکان لەسەر حیسابى نیشتیمان و یەکپارچەیی وڵاتەکە.

ئەم رەفتارە دەبێت بە ئاماژەیەک بۆ دەستپێکردنى ململانێ و هەژموونى پێکاهەتەیی و حیزبی لایەنێکى دیاریکراو لەسەر حیسابى لایەنەکانى تر و ئەمەش دەبێت بە هۆکارى درووستبوونى دەمارگیرییەکى نوێ لە کەرکوکدا کە عیڕاق هیچ پێویستییەکى پێى نییە.

دەبێت حکومەت پاشەکشێ بکات لەم بڕیارەى کە تەنیا خزمەت دەگەیەنێت بە کەسانى خاوەن بەرژەوەندى بەرتەسک، وبەپێچەوانەوە ئێمە دەجوڵێینەوە بە ئاڕاستەى رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان بەمەبەستى روونکردنەوەى مەترسیى ئەم مامەڵەکردنە.

 

---  

 

17ـى تشرينى یەکەمى 2019

نەسڕ: بەتوندى دەستگیرکردن و بێسەروشوێنکردنى رۆژنامەنووسان لە دۆخێکى تەمومژاویدا ئیدانە دەکەین و رەتیدەکەینەوە.

بەرداومبوونى دەستگیرکردن و بێسەروشوێنکردنى رۆژنامەنووسان لە دۆخێکى تەمومژاویدا بە توندى ئیدانە دەکەین و رەتیدەکەینەوە، وداواکاریین لە حکومەت ئەرکەکانى خۆى بەجێبێنیت بەمەبەستى کۆتایی هێنان بە سوکایەتیکردن بە رۆژنامەگەرى ئازاد و تۆقاندنى دەزگاکانى راگەیاندن.

سیاسەتى دەمامکردنى دەمەکان و سەرکوتکردنى راى بەرامبەر کۆمارى ترس دەخوڵقێنێت و دەستدەگرێت بەسەر دەستکەوتەکانى ئازادیدا، وهیچ سیستەمێکیش ناتوانێت گەشە بکات بەبێ بوونى میدیاى ئازاد و بەرپرس کە مومارەسەى رۆڵى نیشتیمانیی و پیشەیی خۆى بکات بەپێى یاسا بۆ بەرگریی کردن لە راستى و بەرژەوەندییە باڵاکان.

 

---  

 

22ـى تشرينى یەکەمى 2019

نەسڕ نائومێدى و تەحەفوزى خۆى دەردەبڕیت لە دەرەنجامەکانى لێکۆڵینەوە حکومییەکە دەربارەى خۆپیشاندنەکان

نەسڕ نائومێدى و تەحەفوزى خۆى دەردەبڕیت لە دەرەنجامەکانى لێکۆڵینەوە حکومییەکە دەربارەى خۆپیشاندنەکان کە سەرەتاى مانگى تشرینى یەکەم بەڕێوەچوو.

ئەو راپۆرتەى کە بەرپرسیارێتى تەقەکردن و جێبەجێنەکردنى فەرمانەکان دەخاتە ئەستۆى فەرماندەییە سەربازیى و ئەمنییەکانى خوارەوە، ئەوەى روونەکردۆتەوە بۆچى "یاخیبوونەکە" درێژەى کێشا و چەندین رۆژى خایاند بەبێ بوونى هیچ بەدواداچوون و یەکلایی کردنەوە و کۆنترۆڵێک لەلایەن فەرماندەیى باڵاوە، ئەگەر یاخیبوونەکە بۆ یەک رۆژ بوایە و لە یەک پارێزگایەکدا روویبدایە رێى تێدەچوو بەهانەى بۆ بهێنرێتەوە بەڵام بە بەردەوامبوونى بۆ چەندین رۆژ و لە کۆمەڵێک پارێزگاشدا بەبێ بوونى هیچ جۆرە چارەسەرێک بۆ دۆخەکە ئەم ئەنجامگیرییە لاواز دەکات.

هەروەها راپۆرتەکە فەرامۆشیی کرد لە ئاشکراکردنى ئەو لایەنەى کە بەرپرسیارە لە پێکان بە قەناس و بەئەنقەست کوشتنى خۆپیشاندەران، وئامەژەشى نەکردووە بۆ ئەو لایەنانەى کە پەلامارى کەناڵە ئاسمانییەکانیاندا و رۆژنامەنووس و میدیا و چالاکەوانەکانیشیان دەرگیرى ترس و تۆقاندن کردەوە.

زێدەڕەویى لە بەکارهێنانى هێزدا و نەبوونى کۆنترۆڵێک بۆ ئاگر و ئەو گیان لەدەستدانە جێى ئەسەفەى خەڵکى سڤیل بەرپرسیارێتییەکەى دەکەوێتە ئەستۆى لایەنە فەرماندەییە باڵاکان، ونەبوون و لاوازیی رابەرایەتی و کۆنترۆڵکردن لە مومارەسەکردنى ئەو بەرپرسیارییەتانەى کە پێیان راسپێردراوە.

دەورەدان و ئیحتیواکردنى ئەم قەیرانە پێویستى بە هەڵگرتنى بەرپرسیارێتییە  لەسەر هەموو ئاستەکاندا، وەک جەختکردنەوەیەک لەسەر دادپەروەرى و هەڵگرتنى بەرپرسیارێتییەکانى حوکم.

داواکردنى هێمنانەى ماف و چاکسازییەکان قەڵغانى مافە مەدەنى و سیاسییەکانى هاوڵاتیانە، ئەمەش بەشێوەیەکى خوێناوى وبێهۆ سەرکوتکرا، وکەمتەرخەمییەکە دەکەوێتە ئەستۆى حکومەت چونکە مافە و ئازادییەکانى نەپاراست و دەسەڵاتەکانى خۆى بەکارنەهێنا لە دیسپلینکردنى بەکارهێنانى چەکدا وهەروەها لە مامەڵەکردن لەگەڵ خۆپیشاندەران، و رێنمایى نەدا لە قەدەغەکردنى بەکارهێنانى فیشەگى زیندوو کە بۆ چەندین رۆژ بەکارهێنرا بەبێ هیچ رێگرییەک.

ئێمە لە بەرانبەر بەرپرسیارێتى پاراستنى دەوڵەت و سەقامگیرییەکى و ئاسایشى هاوڵاتیانداین، نەک لە برانبەر بەربەرەکانێى سیاسى لەسەر حوکم،  سیستەمە سیاسییەکەمان هەرگیز راست نابێتەوە ئەگەر چاکسازیی و هەڵگرتنى بەرپرسیارێتى و بەرگریی کردن لە ماف و بەرژەوەندیەکانى گەل بەرپا نەکەین.

 

---  

 

27ـى تشرينى یەکەمى 2019

عەبادى دەستپێشخەرییەکى نیشتیمانى گشتگیر دەخاتەڕوو بۆ چارەسەرکردنى قەیرانەکە

دکتۆر حەیدەر عەبادى دەستپێشخەرییەکى نیشتیمانى گشتگیر دەخاتەڕوو بەمەبەستى چارەسەرکردنى ئەو قەیرانەى کە لە ئێستا وڵاتەکە بەدەستییەوە دەناڵێنێت، دەستپێشخەرییەکە ئەمانەى خوارەوە لەخۆ دەگرێت:

-هەڵوەشاندنەوەى ئەم حکومەتى ئێستا و پێکهێنانى حکومەتێکى کاتیى بەسەرۆکایەتى کەسایەتییەکى سەربەخۆ.

-ئەنجامدانى هەڵبژاردنێکى پێشوەختە بە یاسایەکى دادگەرانە و کۆمسیۆنێکى نوێ وسەرپەرشتیکردنێکى نێودەوڵەتى.

-نەفرینکردنى پشکپشکێنە وپێکهێنانى حکومەتگەلێگى سەربەخۆ و بەتوانا.

-دەستبەسەرداگرتنى چەک لەلایەن دەوڵەتەوە و تاوانبارکردنى هەر جۆرە کەیانێکى چەکدار لە دەرەوەى چێوەى دەوڵەتدا.

-چاکسازیکردنێکى ریشەیى دادگا وپێکهێنانى دادگایەکى جەزایى تایبەت بە گەندەڵى و پێکبهێنرێت لە دادوەرى دەستپاک و سەربەخۆ، وهەموارکردنەوەى دەستوور، وچاوخشاندنەوەیەکى گشتگیر بە سیاسەتى دەوڵەت، وگێڕانەوەى شووناس وئیرادەى نیشتیمانى.

 

((دەقى دەستپێشخەرییەکە))

لەپێناو پاراستنى عیڕاق و سەقامگیرییەکى و ئاسایشى گەلەکەیدا، ئەم دەستپێشخەرییەى خوارەوە دەخەینەڕوو :

  1. پاڵپشت بە مادەى ٦١ـى دەستوور، وبەداوایەک لە سەرۆکى کۆمارەوە،یاخود پاڵپشت بە ئیستیجوابکردنى، ئەنجوومەنى نوێنەران سەرپەرشتى لێسەندنەوەى متمانە دەکات لە حکومەتى ئێستا. وپێکهێنانى «حکومەتێکى کاتیى» بە وەزارەتى سنووردار و کەسایەتیگەلێکى سەربەخۆوە، وکەسایەتییەکى سەربەخۆ رادەسپێردرێت بە سەرۆکایەتیکردنى ئەم حکومەتە وهیچ ئەندامێکى ئەم حکومەتە نەپاڵێورێت بۆ هەڵبژاردنەکانى داهاتوو.

 

  1. حکومەتە نوێیەکە ئەرکى ئەنجامدانى هەڵبژاردنێکى پێشەوەختە رادەپەڕێنێت لە ماوەیەکى دیاریکراودا کە ساڵى ٢٠٢٠ تێنەپەڕێنێت. وبڕیاردان لەسەر یاسایەکى نوێ بۆ هەڵبژاردن و پێکهێنانى کۆمسیۆنێکى نوێ و سەربەخۆ بۆ هەڵبژاردن بە بەشدارى و سەرپەرشتیکردنێکى نێودەوڵەتى، وئەنجامدانى هەڵبژاردنێکى پاک.
  2. چاکسازییەکى ریشەییانەى دادگا و رێگەگرتن لە گەندەڵى و پێکهێنانى دادگایەکى تواناکاریی سەربەخۆ بەمەبەستى راوەدونانى گەندەڵى و پێکبێت لە دادوەرى ناسراو بە دەستپاکى و دادپەروەرییان، وکەڵک وەرگرتن لە ئەزموونە نێودەوڵەتییەکان لەم بوارەدا و نێردەى نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ یارمەتیدانى عیڕاق، ودادگاکەش پابەند دەبێت بە هەڵدانەوەى هەموو دۆسێیەکانى گەندەڵى و گەندەڵکاران پێشکەش بە دادگا دەکات لە ماوەیەکى دیاریکراودا کە ٢٠٢٠ تێنەپەڕێنێت.
  3. هەڵپەساردنى کارى ئەنجومەنەکانى ئێستاى پارێزگاکان، ودانانى حکومەتە خۆجێیەکان بە حکومەتى خۆجێى کار بەڕیکەر تاوەکو هەموارکردنەوەى دەستوور و ئەنجامدانى هەڵبژاردنى خۆجێى نوێ.
  4. حکومەتە کاتییەکە پابەند دەبێت بە مومارەسەکردنى ئەرکەکانى بە نیشتیمانپەروەرییەکى ئاست بەرزەوە و کە چاودێرى بەرژەوەندى هاوڵاتیان بکات و کەیانى دەوڵەت و سەروەریی و سەقامگیرییەکەى بپارێزێت هەروەها بێلایەنییەکەى لەمەڕ قەیرانە هەرێمى و نێودەوڵەتییەکاندا، ومسۆگەرکردنى تێوەنەگلانى عیڕاق لەگەڵ هیچ میحوەرێکى هەرێمى و نێودەوڵەتیدا، ومومارەسەکردنى دوورخستنەوە و تاوانبارکردن دژ بەهەر کەیانێک کە بێلایەنى عیڕاق و پاراستنى بەرژەوەندییە نیشتیمانییەکانى پێشێل بکات.
  5. حکومەتە کاتییەکە پابەند دەبێت بە دوورخستنەوەى ئەو حیزب و کەیانە سیاسییانەى کە دەست وەرەدەن لە کارى دەوڵەت لە هەموو دەزگاکانیدا، ودەستپێکردن بە سانسۆرکردنى هەڵگرتنى چەک بێجگە لەدەرەوەى دەوڵەت و دەزگا شەرعییەکانى، ونەهێشتنى دیاردەى چەکداریى وعەسکەرتاریەتکردنى شارەکان.
  6. حکومەتە تازە هەڵبژێردراوەکە (هەڵبژاردنەکانى ٢٠٢٠) پابەند دەبێت بە دانانى میکانیزمى روون و دادپەروەر و یەکلاکەرەوە بۆ یەکخستنى رێکار و پابەندییە سەروەرییەکانى دەوڵەت لەگەڵ هەرێم و پارێزگاکاندا لەوانەش پرسى سامان دەروازە سنورییەکان و داهاتەکانى باجە.
  7. حکومەتە تازە هەڵبژێردراوەکە پابەند دەبێت بە دانانى رێچکەى قایلکەر و کاتى دیاریکراو بۆ ئەنجامدانى هەموارکردنەوە دەستورییە داواکراوەکان، و خشتەى کاتى دادەڕێژێت بۆ گێڕانەوەى ئاوارەکان و نۆژەنکردنەوەى شارە ئازادکراوەکان و کۆتایى هێنان بە دۆسێیەى بێسەروشوێنەکان.
  8. حکومەتە تازە هەڵبژێردراوەکە پابەند دەبێت بە گرتنەبەرى رێوشوێنى خێرا و کاریگەر بۆ دابینکردنى خزمەتگوزارییەکان و سووکردنەوەى پێویستییەکان و یارمەتیدانى وزە لاوەکان و چینە چەوساوەکان و خوڵقاندنى هەلى کار بۆیان.
  9. هەموو حیزب و هێزە سیاسییەکان پابەند دەبن بە ئەنجامدانى هەڵبژاردنێکى پاک و دادپەروەر و ئازاد، وبە پێکهێنانى حکومەتێکى نیشتیمانى پاڵپشت بە فراکسیۆنە پەرلەمانییە گەورەکە و بەپێى دەستوور، وپێشکەشکردنى بەرنامەیەکى حکومى کامڵ و بەسەقفى بۆ ماوەیى دیاریکراو کە زامنى بەجێهێنانى بەرپرسیارێتییەکانى حوکم و ئەرکەکانى بێت، وبەرنامەکە پەسەندێتى هەبێت و جێى جێبەجێکردن بێت، وهەڵسەنگاندى دەورى بۆ بکرێت، وبە پشتبەستن بە بنەماى بەرپرسیارێتى سۆڵیدار لە جێبەجێکردن و پیاداچوونە و چاودێرى ولێپێچینەوە و هەڵسەنگاندنى حکومی.
  10. حکومەت و هەموو حیزبەکان پابەند دەبن بە دەستوور و یاسا و سەوەریى نیشتیمانییەوە لە مومارەسەکانیاندا، وبەڵین دەدەن بە رەتکردنەوە و رووبەڕووبوونەوە و تاوانبارکردنى تیرۆر و توندوتیژی و تەکفیرکردن و تایفەگەریی وگەندەڵى و تاوانى رێکخراو، وقەدەغەکردنى هەر جۆرە چەک و بوونێکى سەربازى لەدەرەوەى یاسادا، سانسۆرکردنى دەسەڵاتەکانى سەپاندنى ئاسایش و پاراستنى هاوڵاتیان و تایبەتکردنى بە دەزگاکانى دەوڵەت، وپابەندبوون بە ماف و ئەرکە مەدەنى و سیاسییەکان و بەهاکانى پێکەوژیانى ئاشتیانە و مافى رادەڕبڕین بە شێوازە هێمنەکان، ورووبەڕووبوونەوەى دیاردەکانى لادان لە یاسا، وپتەوکردن و پاڵپشتیکردنى ئاسایش بە شێوەیەکى یاسایى و دەزگایی و کۆمەڵایەتیی لەپێناوى وڵات و گەلەکەى، و رەتکردنەوەى توندوتیژى و پەنابردنە بەر چەک بۆ چارەسەرکردنى کێشە کۆمەڵایەتى و سیاسییەکان.
  11. هەموو حیزب و هێزە سیاسییەکان لەڕێى بەڵێننامەى فەرمییەوە پابەند دەین بە ئازادکردنى دەوڵەت و دەزگاکانى لە چنگى سیستەمى پشکپشکێنە، و پێوەرى لێهاتوویی و پیشەیى و دەستپاکى و پلەبەندى پیشەیى و پسپۆڕیى و چانسى هاوسەنگ بەرپا بکەن لە دەستنیشانکردنى پاڵێوراو بۆ پۆستەکان، وئەکتیڤکردنى یاساى ئەنجومەنى خزمەتى ئیتحادى، وپابەندبوون بە لێپێچینەوە و کۆڵینەوە و هەڵسەنگاندنى پیشەیى و یاسایى بۆ ئەداى بەرپرسەکان دوور لە هەر جۆرە پاراستنێکى سیاسی. وبەرپاکردنى خشتە مووچەیەکى یەکسان بۆ هەموو بەرپرسان کە بەدیهێنەرى دادپەروەرى کۆمەڵایەتى بێت.
  12. حکومەتى داهاتووى هەڵبژێردراو پابەند دەبێت بە دانانى پلانى گشتگیر بەمەبەستى نوێکردنەوەى سیستەمە کارگێڕى و داراییەکە، وهەنگاونان بەرەو بەئامێریکردن، وگوازرانەوە بەرەو حکومەتى ئەلیکترۆنى، وبەرپاکردنى پێوەرە نێودەولەتییەکان بۆ هەڵسەنگاندنى ئەداى دەزگاکان، وتەواوکردنى بوژاندنەوەى ئابوورى بازاڕى تەواوکاریى (السوق التکاملي)، ودامەزراندنى سندووقى نەوەکان، وسندووقى سیادیی، وپلانى گەشەپێدانى نیشتیمانى٢٠١٨-٢٠٢٢، وعیڕاق ڤەیژنى ٢٠٣٠، و ستراتیژى کەمکردنەوەى هەژاریی ٢٠١٨-٢٠٢٢، و کەمکردنەوەى بێکارى، وئەکتیڤکردنى تۆڕەکانى چاودێرى کۆمەڵایەتى، وپەلەکردن لە بوژاندنەوەى ئابوورى، کشتوکاڵى، پیشەسازى، بازرگانی، وبانکی هەروەها پەرەپێدانى کەرەتەکانى خزمەتگوزرایی و وزە و گواستنەوە و تەکنۆلۆژیاى زانیارى و پەیوەندییەکان، وپێشخستنى ناوەندەکان و توانا کارگێڕیی وپیشەییکانى کرێکارانى نێو دەزگاکانى دەوڵەت و دەرەوەى.
  13. حکومەتى داهاتووى هەڵبژێردراو پابەند دەبێت بەپێى بەرنامەى گشتگیر بە بەتواناکردنى لاوان و ژنان لە سێکتەرە سیاسیی و ئابووریی و فێرکاریی وگەشەپێکردنەکاندا، وزامنکردنى مافى ژنان و مافى منداڵ و هەرزەکاران و بەساڵاچووان و داڕشتنى پاراستنێکى تەشریعى بۆیان، وجەختکردنەوە لەسەر جێبەجێکردنى ئامانجەکانى یاسای پاراستنى خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان ژمارە ٣٨ بۆ ساڵى ٢٠١٣.
  14. ، حکومەتى داهاتووى هەڵبژێردراو پابەند دەبێت بە تەبەناکردنى ئەو سیاسەت و بەرنامانەى کە لە ستراتیژى پەروەردە و فێرکاریدا هاتووە، وپابەند دەبێت بە دووبارە داڕشتنەوەى پەیڕەوە پەروەردەیى و فێرکارییەکان بەشێوەیەک کە بگونجێت لەگەڵ پێشکەوتنى پەروەردەییدا وزامنکەرى چەسپاندنى کولتوورى پێکەوە ژیان و بەها مەدەنییەکان و شۆناسى نیشتیمانى کۆکەرەوە بێت، وگرنگیدان بە رۆشەنبیریی و راگەیاندن و هونەرەکان و وەرزش و کارکردنى مەیدانى لە بونیادنانى دەوڵەت و پێشخستنى دەوڵەت و دەزگاکانى.
  15. حکومەتى هەڵبژێردراو خۆى و هەموو دەسەڵاتەکانى وڵات پابەند دەبن بە دابینکردنى پاراستنێکى تەشریعی و کۆمەڵایەتى بۆ هەموو کەمینە ئیتنییەکان بە کۆى فرەڕەنگى ئاینى و نەتەوەیى و تایفییەوە، ومومارەسەنەکردنى پەراوێزخستن و وەلانان و دەستدرێژیکردنە سەریان، ومسۆگەرکردنى قەرەبووکردنەوەیان و گەڕاندنەوەیان بۆ ناوچەکانى نیشتەجێبوونیان، ورێزگرتن لە تایبەتمەندییەکانیان.